Monday, November 06, 2000

The Krauncha Array! | Bhishma-Parva-Section-050

(Bhishmavadha Parva -08)


Sanjaya said, "When the troops, O bull of Bharata's race, were withdrawn on the first day, and when Duryodhana was filled with delight upon (beholding) Bhishma excited with wrath in battle, king Yudhisthira the just, speedily repaired unto Janardana, accompanied by all his brothers and all the kings (on his side).

Filled with great grief thinking of his defeat, and beholding Bhishma's prowess, O king, he addressed that scion of Vrishni's race, saying, 'Behold, O Krishna, that mighty bowman Bhishma of terrible prowess. He consumes with his arrow my troops like fire (consuming) dry grass. How shall we even look at that high-souled (warrior) who is licking up my troops like fire fed with clarified butter?

Beholding; that tiger among men, that mighty warrior armed with the bow, my troops fly away, afflicted with arrows. Enraged Yama himself, or He armed with the thunder, or even Varuna noose in hand, or Kuvera armed with mace, may be vanquished in battle but the mighty car-warrior Bhishma, of great energy is incapable of being vanquished. Such being the case, I am sinking in the fathomless ocean represented by Bhishma, without a boat (to rescue me).[352]

In consequence, O Kesava, of the weakness of my understanding, having obtained Bhishma (for a foe in battle), I shall, O Govinda, retire into woods. To live there is preferable to devoting these lords of earth to Death in the form of Bhishma. Conversant with mighty weapons, Bhishma, O Krishna, will annihilate my army. As insects rush into the blazing fire for their own destruction, the combatants of my army are even so.

In putting forth prowess for the sake of kingdom, O thou of Vrishni's race, I am being led to destruction. My heroic brothers also are pained and afflicted with arrows for my sake, having been deprived of both sovereignty and happiness in consequence of their love for their eldest brother. We regard life very highly, for, under these circumstances, life is too precious (to be sacrificed).

During the remainder of my days I will practise the severest of ascetic austerities. I will not, O Kesava, cause these friends of mine to be slain.[353] The mighty Bhishma incessantly stays, with his celestial weapon, many thousands of my car-warriors who are foremost of smiters. Tell me, O Madhava, without delay, what should be done that might do me good.

As regards Arjuna, I see that he is an indifferent spectator in this battle. Endued with great might, this Bhima alone, remembering Kshatriya duties, fighteth putting forth the prowess of his arms and to the utmost of his power. With his hero-slaying mace, this high-souled (warrior), to the full measure of his powers, achieveth the most difficult feats upon foot-soldiers and steeds and cars and elephants.

This hero, however, is incapable, O sire, of destroying in fair fight the hostile host in even a century. This thy friend (Arjuna) alone (amongst) is conversant with (mighty) weapons. He, however, beholding us consumed by Bhishma and the high-souled Drona, looketh indifferently on us. The celestial weapons of Bhishma and the high-souled Drona, incessantly applied, are consuming all the Kshatriyas. O Krishna, such is his prowess, that Bhishma, with wrath excited, aided by the kings (on his side), will, without doubt annihilate us. O Lord of Yoga, look for that great bowman, that mighty car-warrior, who will give Bhishma his quietus like rain-charged clouds quenching a forest conflagration. (Then) through thy grace, O Govinda, the son of Pandu, their foes being slain, will, after recovery of their kingdom, be happy with their kinsmen.

"Having said this, the high-souled son of Pritha, with heart afflicted by grief and mind turned within, remained silent for a long while in a reflected mood.

Beholding the son of Pandu stricken with grief and deprived of his senses by sorrow, Govinda then gladdening all the Pandavas said, 'Do not grieve, O chief of the Bharatas. It behoveth thee not to grieve, when thy brothers are all heroes and renowned bowmen in the world. I also am employed in doing thee good, as also that mighty car-warrior Satyaki and Virata and Drupada, both reverend in years, and Dhrishtadyumna of Prishata's line. And so also, O best of kings, all these monarchs with their (respective) troops are expectant of thy favour and devoted to thee, O king.

This mighty car-warrior Dhrishtadyumna of Prishata's race placed in command of thy army is always desirous of thy welfare and engaged in doing that which is agreeable to thee, as also this Sikhandin, O thou of mighty arms, who is certainly the slayer of Bhishma.

Hearing these words, the king (Yudhishthira), said, unto that mighty car-warrior Dhrishtadyumna, in that very assembly and in the hearing of Vasudeva, these words, O Dhrishtadyumna, mark these words that I say unto thee, O thou of Prishata's line. The words uttered by me should not be transgressed. Approved by Vasudeva, thou hast been the commander of our forces. As Kartikeya, in days of old, was ever the commander of the celestial host, so also art thou, O bull among men, the commander of the Pandava host.

Putting forth thy prowess, O tiger among men, slay the Kauravas. I will follow thee, and Bhima, and Krishna also, O sire, and the sons of Madri united together, and the sons of Draupadi accoutred in mail, and all the other foremost of kings, O bull among men.

Then gladdening (the listeners) Dhrishtadyumna said, 'Ordained of old by Sambhu himself, I am, O son of Pritha, the slayer of Drona. I shall now fight in battle against Bhishma, and Drona and Kripa and Salya and Jayadratha and all the proud monarchs (on the Kuru side)'.

When that foremost of princes, that slayer of foes, the son of Prishata, said this defiantly, the Pandava warriors, endued with great energy and incapable of being defeated in battle, all set up a loud shout. And then Pritha's son Yudhishthira said unto the commander of his army, the son of Prishata, (these words), 'An array known by the name of Krauncharuma, that is destructive of all foes, and that was spoken of by Vrihaspati unto Indra in days of old when the gods and the Asuras fought,--that array destructive of hostile divisions, do thou form. Unseen before, the kings behold it, along with the Kurus.'

Thus addressed by that god among men, like Vishnu addressed by the wielder of the thunderbolt,[354] he (Dhrishtadyumna), when morning dawned, placed Dhananjaya in the van of the whole army. And Dhananjaya's standard, created at Indra's command by the celestial artificer, while moving through the skies, seemed wonderfully beautiful. Decked with banners bearing hues resembling those of Indra's bow,[355] coursing through the air like a ranger of the skies, and looking like the fleeting edifice of vapour in the welkin, it seemed, O sire to glide dancingly along the track of the car (to which it was attached). And the bearer of Gandiva with that (standard) graced with gems, and that standard itself with the bearer of Gandiva, looked highly adorned, like the Self-create with the Sun (and the Sun with the Self-create).[356]

And king Drupada, surrounded by a large number of troops, became the head (of that array). And the two kings Kuntibhoja and Saivya became its two eyes. And the ruler of the Dasarnas, and the Prayagas, with the Daserakas, and the Anupakas, and the Kiratas were placed in its neck, O bull of Bharata's race. And Yudhishthira, O king, with the Patachcharas, the Hunas, the Pauravakas and the Nishadas, became its two wings, so also the Pisachas, with the Kundavishas, and the Mandakas, the Ladakas, the Tanganas, and the Uddras, O Bharata, and the Saravas, the Tumbhumas, the Vatsas, and the Nakulas.

And Nakula and Sahadeva placed themselves on the left wing. And on the joints of the wings were placed ten thousand cars and on the head a hundred thousand, and on the back a hundred millions and twenty thousand and on the neck a hundred and seventy thousand. And on the joints of the wings, the wings and the extremities of the wings proceeded elephants in large bodies, looking, O king, like blazing mountains.

 And the rear was protected by Virata aided by the Kekayas, and the ruler of Kasi and the king of the Chedis, with thirty thousand cars.[357] Forming, O Bharata, their mighty array thus, the Pandavas, expectant of sunrise, waited for battle, all cased in armour. And their white umbrellas, clean and costly, and brilliant as the sun, shone resplendent on their elephants and cars."[358]

________________________________________

Footnotes

352. Aplavas and Alpave are both correct.

353. In the first line of the 14th verse Aviseshana seems to be incorrect. The Bombay text reads Avaseshena which I adopt.

354. The correct reading is Vishnu, and not Jishnu as in many of the Bengal texts.

355. Indrayudha is Indra's bow or the rainbow. Akasaga (literally a ranger of the skies) is a bird. The vapoury edifices and forms, constantly melting away and reappearing in new shapes, are called Gandharvanagar as (lit. towns of the Gandharvas or celestial choiristers).

356. The Bengal reading is Savayambhuriva bhanuna which I have adopted. The Bombay reading is Merurivabhanuna, which means "like the mountain Meru with Sun." It is difficult to make a choice between the two.

357. The Bombay text differs in many respects from the Bengal texts as regards the positions assigned to the several warriors and races in the Pandava host. It is impossible to settle the true readings. I have, therefore, without any attempt at correction, followed the Bengal text.

358. The last word of the 28th verse is 'Ratheshu cha', and not 'Dhajeshu cha' for umbrellas could not possibly be fastened to standards.

தமிழில் | In Tamil

மஹாபாரதத்தின் முக்கிய மனிதர்கள் வரும் பகுதிகள்

அகம்பனன் அகலிகை அகஸ்தியர் அகிருதவரணர் அக்ருதவ்ரணர் அக்னி அங்கதன் அங்காரபர்ணன் அங்கிரஸ் அசமஞ்சன் அசலன் அசுவினிகள் அஞ்சனபர்வன் அதிரதன் அத்புதன் அத்ரி அத்ரிசியந்தி அபிமன்யு அம்பரீஷன் அம்பா அம்பாலிகை அம்பிகை அம்பை அயோதா தௌம்யா அரிஷ்டநேமி அருணன் அருணி அருந்ததி அர்வாவசு அர்ஜுனன் அலம்பலன் அலம்புசன் அலம்புசை அலர்க்கன் அலாயுதன் அவிந்தியன் அவுர்வா அனுகம்பகன் அனுவிந்தன் அன்சுமான் அஷ்டகன் அஷ்டவக்கிரர் அஸ்மர் அஸ்வசேனன் அஸ்வத்தாமன் அஸ்வபதி அஹல்யை ஆங்கரிஷ்டன் ஆணிமாண்டவ்யர் ஆதிசேஷன் ஆத்ரேயர் ஆர்யகன் ஆர்ஷ்டிஷேணர் ஆஜகரர் ஆஸ்தீகர் இக்ஷ்வாகு இந்திரசேனன் இந்திரசேனை இந்திரத்யும்னன் இந்திரன் இந்திரஜித் இந்திரோதர் இராவான் {அரவான்} இல்வலன் உக்கிரசேனன் உக்தன் உக்ரசேனன் உசீநரன் உச்சைஸ்ரவஸ் உதங்கர் உதங்கா உதத்யர் உத்தமௌஜஸ் உத்தரன் உத்தரை உத்தவர் உத்தாலகர் உபமன்யு உபரிசரன் உபஸ்ருதி உமை உலூகன் உலூபி ஊர்வசி எலபத்திரன் ஏகதர் ஏகதன் ஏகலவ்யன் ஐராவதன் ஓகவதி ஔத்தாலகர் ஔத்தாலகி கங்கன் கங்கை கசன் கசியபர் கடோத்கசன் கணிகர் கண்வர் கதன் கத்ரு கந்தன் கபிலர் கபோதரோமன் கயன் கராளன் கருடன் கர்ணன் கலி கல்கி கல்மாஷபாதன் கவந்தன் கனகன் கஹோடர் காகமா காக்ஷிவத் காசியபர் காதி காந்தாரி காமதேனு காயத்ரி காயவ்யன் கார்க்கோடகன் கார்க்யர் கார்த்தவீரியார்ஜுனன் கார்த்திகை காலகவிருக்ஷீயர் காலகேயர் காலவர் காலன் காளி கிந்தமா கிரது கிரந்திகன் கிராதன் கிரிசன் கிரிடச்சி கிருதவர்மன் கிருதவீர்யன் கிருதாசி கிருபர் கிருபி கிருஷ்ணன் கிர்மீரன் கீசகர்கள் கீசகன் குசிகன் குணகேசி குணி-கர்க்கர் குண்டதாரன் குந்தி குந்திபோஜன் குபேரன் கும்பகர்ணன் குரு குரோதவாசர்கள் குவலாஸ்வன் கேசினி கேசின் கேதுவர்மன் கைகேயன் கைகேயி கைடபன் கோடிகன் கோமுகன் கௌசிகர் கௌசிகி கௌதமர் கௌதமன் கௌதமி க்ஷத்ரபந்து க்ஷேமதர்சின் க்ஷேமதூர்த்தி சகரன் சகாதேவன் சகுந்தலை சகுனி சக்திரி சக்ரதேவன் சங்கன் சசபிந்து சச்சி சஞ்சயன் சஞ்சயன் 1 சதயூபன் சதானீகன் சத்தியசேனன் சத்தியபாமா சத்தியர் சத்தியவதி சத்தியஜித் சத்யசேனன் சத்யபாமா சத்யவான் சத்ருஞ்சயன் சந்தனு சந்திரன் சமங்கர் சமீகர் சம்சப்தகர்கள் சம்பரன் சம்பா சம்பாகர் சம்பை சம்வர்ணன் சம்வர்த்தர் சரபன் சரஸ்வதி சர்மின் சர்மிஷ்டை சர்யாதி சலன் சல்லியன் சனத்சுஜாதர் சஹஸ்ரபத் சாகரன் சாண்டிலி சாண்டில்யர் சாத்யகி சாத்யர்கள் சாந்தை சாம்பன் சாம்யமணி சாரங்கத்வஜன் சாரஸ்வதர் சாரிசிரிகன் சாருதேஷ்ணன் சார்வாகன் சால்வன் சாவித்ரி சிகண்டி சிங்கசேனன் சிசுபாலன் சித்திரசேனன் சித்திரன் சித்திராங்கதை சித்ரகுப்தன் சித்ரவாஹனன் சிநி சிந்துத்வீபன் சிபி சியவணன் சியவனர் சிரிகாரின் சிரிங்கின் சிருஞ்சயன் சிவன் சீதை சுகர் சுகன்யா சுகுமாரி சுகேது சுக்ரது சுக்ரன் சுக்ரீவன் சுசர்மன் சுசோபனை சுதக்ஷிணன் சுதசோமன் சுதர்சனன் சுதர்மை சுதன்வான் சுதாமன் சுதேவன் சுதேஷ்ணை சுநந்தை சுந்தன் உபசுந்தன் சுபத்திரை சுப்ரதீகா சுமித்திரன் சுமுகன் சுரதன் சுரதை சுரபி சுருதகர்மன் சுருதசேனன் சுருதர்வன் சுருதர்வான் சுருதாயுதன் சுருதாயுஸ் சுருவாவதி சுலபை சுவர்ணஷ்டீவின் சுவாகா சுவேதகேது சுனந்தை சுனஸ்ஸகன் சுஷேணன் சுஹோத்திரன் சூதன்வான் சூரன் சூரியதத்தன் சூரியவர்மன் சூரியன் சூர்ப்பனகை சேகிதானன் சேதுகன் சேனஜித் சைகாவத்யர் சைப்யை சைரந்திரி சோமகன் சோமதத்தன் சௌதி சௌதியும்னி சௌனகர் தக்ஷகன் தக்ஷன் தண்டதாரன் தண்டன் தண்டி ததீசர் தத்தாத்ரேயர் தபதி தபஸ் தமயந்தி தமனர் தம்போத்பவன் தர்மதர்சனர் தர்மதேவன் தர்மத்வஜன் தர்மவியாதர் தர்மாரண்யர் தளன் தனு தாத்ரேயிகை தாரகன் தாருகன் தார்க்ஷ்யர் தாலப்யர் தியுமத்சேனன் திரஸதஸ்யு திரிசிரன் திரிதர் திரிஜடை திருதராஷ்டிரன் திருதவர்மன் திருஷ்டத்யும்னன் திரௌபதி திலீபன் திலோத்தமை திவோதாசன் தீர்க்கதமஸ் துச்சலை துச்சாசனன் துந்து துரியோதனன் துருபதன் துருபதன் புரோகிதர் துரோணர் துர்க்கை துர்மதன் துர்மர்ஷணன் துர்முகன் துர்வாசர் துர்ஜயன் துலாதாரன் துவஷ்டிரி துவாபரன் துவிதன் துஷ்கர்ணன் துஷ்யந்தன் தேவ தேவகி தேவசர்மன் தேவசேனா தேவசேனை தேவமதர் தேவயானி தேவராதன் தேவலர் தேவஸ்தானர் தேவாபி தௌமியர் நகுலன் நகுஷன் நமுசி நரகாசுரன் நரன் நளன் நளன்2 நாகன் நாசிகேதன் நாடீஜங்கன் நாரதர் நாராயணர்கள் நாராயணன் நிருகன் நிவாதகவசர்கள் நீலன் நைருதர்கள் பகதத்தன் பகர் பகன் பகீரதன் பங்காஸ்வனன் பசுஸகன் பஞ்சசிகர் பஞ்சசூடை பத்மநாபன் பத்மன் பத்ரகாளி பத்ரசாகன் பத்ரா பப்ருவாஹனன் பரசுராமர் பரதன் பரத்வாஜர் பராசரர் பராவசு பரிக்ஷித் பரீக்ஷித்1 பர்ணாதன் பர்வதர் பலராமன் பலன் பலி பலிதன் பாகுகன் பாணன் பாண்டியன் பாண்டு பானுமதி பானுமான் பாஹ்லீகர் பிங்களன் பிங்களை பிரகலாதன் பிரதர்த்தனன் பிரதிவிந்தியன் பிரதீபன் பிரத்யும்னன் பிரத்னஸ்வன் பிரமாதின் பிரம்மதத்தன் பிரம்மத்வாரா பிரம்மன் பிரம்மாதி பிராதிகாமின் பிருகதஸ்வர் பிருகத்யும்னன் பிருகு பிருது பிருந்தாரகன் பிருஹத்சேனை பிருஹத்பலன் பிருஹத்ரதன் பிருஹந்நளை பிருஹஸ்பதி பீமன் பீமன்1 பீஷ்மர் புரு புருரவஸ் புரோசனன் புலஸ்தியர் புலஹர் புலோமா புஷ்கரன் பூமாதேவி பூரி பூரிஸ்ரவஸ் பூஜனி போத்யர் பௌரவன் பௌரிகன் பௌலோமர் மங்கணகர் மங்கி மடன் மணிமான் மதங்கன் மதயந்தி மதிராக்ஷன் மது மதுகைடபர் மந்தபாலர் மந்தரை மயன் மருத்தன் மலயத்வஜன் மனு மஹாபிஷன் மஹிஷன் மஹோதரர் மாணிபத்ரன் மாதலி மாதவி மாத்ரி மாந்தாதா மாரீசன் மார்க்கண்டேயர் மாலினி மிருத்யு முகுந்தன் முசுகுந்தன் முத்கலர் முனிவர்பகன் மூகன் மேதாவி மேனகை மைத்ரேயர் யது யமன் யயவரர் யயாதி யவக்கிரீ யாதுதானி யாஜ்ஞவல்கியர் யுதாமன்யு யுதிஷ்டிரன் யுயுத்சு யுவனாஸ்வன் ரந்திதேவன் ராகு ராதை ராமன் ராவணன் ராஜதர்மன் ரிசீகர் ரிதுபர்ணன் ரிஷபர் ரிஷ்யசிருங்கர் ருக்மரதன் ருக்மி ருக்மிணி ருசங்கு ருசி ருத்திரன் ருரு ரேணுகன் ரேணுகை ரைப்பியர் ரோமபாதன் ரோஹிணி லக்ஷ்மணன் லட்சுமணன் லட்சுமி லபிதை லோகபாலர்கள் லோபாமுத்திரை லோமசர் லோமபாதன் லோமஹர்ஷனர் வசாதீயன் வசிஷ்டர் வசு வசுதேவர் வசுமனஸ் வசுமான் வசுஹோமன் வதான்யர் வந்தின் வருணன் வர்கா வஜ்ரவேகன் வஜ்ரன் வாசுகி வாதாபி வாமதேவர் வாயு வார்ஷ்ணேயன் வாலகில்யர் வாலி விகர்ணன் விசரக்கு விசாகன் விசித்திரவீரியன் விசோகன் விதுரன் விதுலை விந்தன் விபாண்டகர் விபாவசு விபீஷணன் விபுலர் வியாக்ரதத்தன் வியாசர் வியுஷிதஸ்வா விராடன் விருத்திரன் விருபாகஷன் விருஷகன் விருஷசேனன் விருஷதர்பன் விருஷபர்வன் விரோசனன் விவிங்சதி வினதை விஷ்ணு விஸ்வகர்மா விஸ்வாமித்ரர் வீதஹவ்யன் வீரத்யும்னன் வீரபத்ரன் வேதா வேனன் வைகர்த்தனன் வைசம்பாயனர் வைவஸ்வத மனு வைனியன் ஜடாசுரன் ஜடாயு ஜந்து ஜமதக்னி ஜரத்காரு ஜராசந்தன் ஜரிதை ஜரை ஜலசந்தன் ஜனகன் ஜனதேவன் ஜனபதி ஜனமேஜயன் ஜனமேஜயன் 1 ஜாம்பவதி ஜாரிதரி ஜாஜலி ஜிமூதன் ஜீவலன் ஜெயத்சேனன் ஜெயத்ரதன் ஜைகிஷவ்யர் ஜோதஸ்நாகாலி ஷாமந்தர் ஸனத்குமாரர் ஸுமனை ஸுவர்ச்சஸ் ஸ்கந்தன் ஸ்தாணு ஸ்தூணாகர்ணன் ஸ்யூமரஸ்மி ஸ்ரீ ஸ்ரீமதி ஸ்ரீமான் ஸ்வேதகி ஸ்வேதகேது ஸ்வேதன் ஹயக்ரீவன் ஹரிச்சந்திரன் ஹர்யஸ்வன் ஹனுமான் ஹாரீதர் ஹிடிம்பன் ஹிடிம்பை ஹிரண்யவர்மன் ஹோத்திரவாஹனர்